 |
Kitu anu kasaksén
ku Daéng di Kuningan, taun 1930-an. Harita Daéng geus jadi guru HIS, satamatna
ti Kweekschool, taun 1928 téh.
Pareng dina hiji
poé, Daéng keur ngadaweung dina papanggé, jol tukang jajaluk. Sonder dipénta ogé,
éta tukang jajaluk langsung nyadakeun angklungna, ari laguna “Cis Kacang
Buncis”.
Ceuli Daéng anu
geus wanoh kana musik Barat—hasil didikan Walanda, bet terus kataji ku sora
angklung, tepi ka pok pisan, “Cing, Mang, sakali deui.” Puguh waé tukang
jajaluk téh atoh, sabab geus kaerong bakal meunang buruhan rada lumayan. Tara-tara
ti sasari maké aya anu ménta tambah lagu sagala. Komo deui dina émprona mah
pribumi teu cukup ku ngadéngékeun dua lagu; ménta deui tambah, menta deui
tambah, tepi ka koléksi lagu tukang jajaluk béak, da mémang bisaeunana ogé ukur
sawatara lagu waé.
“Mang, éta
angklung téh dipésér waé ku abdi,” cék Daéng.
Tukang jajaluk
ngarénjag. Bet piraku teuing aya pantar ménak rék meuli angklung. Jeung deuih,
apan éta angklung téh sasat geus jadi modal néangan pangupa jiwa. Ngan ku sabab
pribumi rada maksa, bari nawarna gé rada mahal, antukna ku tukang jajaluk téh dijual.
Ti harita Daéng asa boga cocooan anyar. Éta
angklung terus disada-sadakeun, bari sorana dilenyepan. Daéng téh mémang resep
kana musik ti keur sakola kénéh ogé. Hitar, piano, mandolin, piul, jeung
harmonika sasat geus jadi cocooan sapopoé. Lamun rék ngajarkeun lalaguan ka muridna,
Daéng mah sok bari mekel waditra, pikeun mirig barudak anu diajar nyanyi. Éta
pangna Meneer Daéng ku murid-muridna dipikaresep. Jaba deuih ari di
kelas téh sok sulap.
Disangka rék
jadi baramaén
BIBIT buit Daéng
téh saenyana ti Pangandaran. Bapana, Mas Kartaatmadja, kungsi dibenum jadi guru
di wewengkon Pameungpeuk, pakidulan Garut. Daéng gé lahirna di dinya, taun
1908.
Naha ngaranna bet Daéng, niron-niron urang Bugis?
Tétéla aya sajarahna. Waktu keur sakola guru, Kartaatmadja téh sakelas jeung
Daéng Ardiwinata (saterusna jadi tokoh pergerakan, sastrawan Sunda, tur kungsi
jadi Ketua Paguyuban Pasundan entragan munggaran). Ari Daéng Ardiwinata mah
mémang turunan bangsawan Bugis anu dibuang ka Bandung. Sajaba ti nyobat,
Kartaatmadja téh hormat pisan ka Daéng Ardiwinata, tepi ka kedal ucap, mun boga
anak lalaki rék dingaranan Daéng. Nya Daéng Soetigna téa, anu jaman sakola di
HIS Garut mah katelahna Oetig.
Ti umur tujuh taun
Daéng geus misah ti kolot, lantaran kudu asup ka HIS anu ayana di Garut (di
Pameungpeuk mah ukur aya sakola rayat). Guru idola Daéng di HIS Garut nyaéta Meneer
Ios Wiriaatmadja (sarua deuih engkéna jadi tokoh pergerakan jeung aktif di
Paguyuban Pasundan). Satamatna ti HIS, Daéng neruskeun ka sakola guru (Kweekschool)
di Bandung, anu sok disebut ogé Sakola Raja (ayeuna mah urutna jadi kantor
Polwiltabes Bandung).
Ceuk pangangkenna,
basa keur jadi murid sakola HIS jeung sakola guru, Daéng téh teu kaasup budak anu
kayungyun. Kitu lah deukeut-deukeut kana nalaktak, jeung geus beuki udud. Najan
kitu, ku babaturanana dipikaresep, lantaran bisa gaul, gedé heureuy, jeung
pinter ngadongéng. Mun Daéng ngadongéng, biasana sok diuk dina méja, diriung ku
babaturanana. Lantaran awakna leutik, katémbongna téh mani nyéngclé. Éta pangna
ku batur sasakolana Daéng sok disarebut Si Éclé. Tepi ka kolot ogé angger sok
disebut kitu, ngan pédah dirobah saeutik jadi Pa Éclé.
Nya basa keur sakola di Bandung, Daéng mimiti resep kana musik téh. Sanggeus meunang diploma ngajar, Daéng dibenum
jadi guru di Cianjur, terus dipindahkeun ka Kuningan.
Anu geus
dipikawanoh ku Daéng sajeroning jadi murid sakola guru téh nyaéta nada diatonis anu
maké patokan do-ré-mi. Tapi ari angklung mah apan nadana téh pentatonis
(da-mi-na). Nya Daéng téh mikir, kumaha carana ngarobah angklung tina nada
pentatonis kana diatonis-kromatis. Lamun tepi ka ngawujud, tangtu bakal bisa
diajarkeun ka barudak di sakola. Lian ti éta, angklung bakal bisa dipaké
ngalagu atawa mirig lalaguan diatonis anu asalna bawa urang Walanda.
Daéng meunang raratan yén anu sok nyieunan angklung téh ngaranna Pa Jaya. Cenah baheulana kungsi jadi panayagan. Nya ka dinya Daéng nepungan.
 |
“Ké, ké ..., dupi
Adén téh badé janten baramaén, kitu?” omong Pa Jaya, waktu Daéng ngutarakeun
pamaksudanana yén aya karep rék diajar nyieun angklung. Tangtu waé pribumi
ngarasa héran, naha aya ménak boga kahayang kawas kitu. Angklung téh apan geus
dianggap teu ajénan, da idéntik jeung barang teu pira nu sok dipaké baramaén.
Nya ku Daéng
diterangkeun, pangna hayang bisa nyieun angklung téh engkéna keur ajarkeuneun
ka barudak sakola. Pa Jaya ukur unggut-unggutan, tapi ahirna daékeun népakeun
pangabisana. Jigana mah lain ku sabab ngarti-ngarti teuing kana pamaksudan Daéng,
ngan ieu mah duméh ngahargaan kana niat ki sémah anu sakitu pantengna.
Harita Pa Jaya téh
geus kolot pisan, geus rada torék bari mimiti pikun. Tapi ari ku keyeng mah, Daéng
teu burung bisa mulungan élmuna. Ku Pa Jaya diterangkeun naon nu disebut
rancak, sundung, pupurus, katut istilah-istilah séjénna dina waditra, hususna
angklung. Lian ti éta, Daéng ogé diajar lalaguan Sunda buhun, kayaning “Tonggérét”, “Balaganjur”, jeung
“Kacang Buncis” minangka kostimna angklung.
Pangaweruh Pa Jaya
ngeunaan karawitan kaitung jero. Éta waé bisa nerangkeun naon pangna angklung
disada, naon bédana angklung jeung bonang dina lebah ngaluarkeun nada, kudu
kumaha nyetémkeun angklung ngarah sorana akur jeung titi laras, jeung
sajabana—sanajan anu diterangkeunana téh teu maké tiori musik.
Sanggeus ngalaman
gagal jeung gagal, ahirna Daéng bisa nyieun angklung diatonis-kromatis. Modal
utamana mah seukeutna ceuli dina ngabéda-bédakeun nada, katut dibarung ku sabar
jeung taliti dina prosés nyieunna. Lian ti éta, kudu aya péso raut anu
nyempring deuih.
Daéng gedé
harepan, mun angklung bisa dipaké alat pangajaran, tangtu teu butuh modal gedé.
Awi anu harga saleunjeurna ukur opat sén, bisa dijieun lima angklung. Mun
dibandingkeun jeung harga alat musik jieunan luar, kacida ganjorna. Harmonika mérek
Hohner harita hargana saratus rupia—mun dipaké nyieun angklung mah bisa
ngahasilkeun aya rébuna. Ku kituna, mun angklung dipaké alat pangajaran, tangtu
bisa walatra ka sakabéh murid.
Nyambung ka:
Riwayat Daéng Soetigna: Bapa Angklung Indonesia (Bagéan 2)
 - Tatang Sumarsono){kind=link}
0 Komentar